Door Ilona Verhoeven.
Terwijl Sayaka Motani haar spullen pakt om terug te gaan naar Japan, blijft de herinnering aan een serie inspirerende performances die zij deed op het perron. Een terugblik op een kunstproject met een bijzonder Oosters karakter.
Als er iets is dat Museum Perron Oost kenmerkt is het wel de dynamische programmering. Met de betrekkelijk snelle afwisseling en de grote diversiteit van tentoonstellingen en andere activiteiten toont het perron aan de Cruquiusweg zich letterlijk een podium voor experiment. In een prettig vlot tempo worden nieuwe artistieke vormen en mogelijkheden verkend.
Moon en Snake was de titel van het kunstproject van de Japanse kunstenares Sayaka Motani. Een jaar eerder, ze verbleef een tijdje als artist in residence in Amsterdam, kwam ze in gesprek met Anet Wilgenhof. Het plan ontstond om in de zomer van 2014 een reis te maken van Sicilië naar Amsterdam, met als eindpunt Perron Oost. Onderweg zou ze haar indrukken vastleggen met het oog op een artistiek verslag, live voor publiek.
Bewust en onbewust
Zo deed Sayaka in juli 2014 samen met de jonge muzikant en componist Hideto Uesugi een viertal performances bij Museum Perron Oost. In het perronhuisje richtte ze een tentoonstelling in met foto’s en teksten.
Dat Sayaka Montani bewuste en onbewuste indrukken van alledag in haar kunst verwerkt, bleek ook uit Moon and Snake, wat niet zo zeer een feitelijke verslaglegging, maar eerder een afroming van gedachten, gevoelens en sferen leek te zijn. De performances waren telkens een beetje anders, wat ook precies de bedoeling van Sayaka was.
Poëtische beelden
De eerste avond was er ondersteuning van de projectiekunstenaars van audiovisual bicyle project Volle Band. Op het perron zaten enige tientallen kunstliefhebbers bij elkaar. Het was een merkwaardige avond in Nederland, want de dag nadat in Oekraïne het passagiersvliegtuig van Malaysia Airlines door een raket was beschoten. Niemand had de crash overleefd, Nederlanders waren omgekomen in een oorlog waar ze amper bij stilgestaan hadden. Gedurende de dag was steeds meer doorgedrongen wat de ernst van de situatie was. Na alle verwarrende nieuwsberichten, bracht de performance in de buitenlucht een bijzondere poëtische afwisseling op het gesprek van de dag. Een welkome onverwachte stroom van beeld en geluid, waarvan de toon en sfeer geraffineerd en naïef tegelijk waren.
Beeldenfontein
De Amphitrite beeldenfontein op het KNSM eiland had Sayaka doen denken aan Scylla het zeemonster, wat haar op het idee had gebracht naar Sicilië te gaan. Naar Scilla, waarvan gezegd wordt dat het zeemonster er uit de rotsen tevoorschijn kwam.
Als de armen van het zeemonster haalden Sayaka en Hideto de beschouwers binnen in hun geheel eigen wonderlijke wereld vol poëtische beelden en verstilde teksten. Het publiek kreeg prachtige, wat abstracte beelden en verrassende geluiden voorgeschoteld. Tussendoor presenteerde Sayaka haar teksten. Ze typte ze ter plekke op een typemachine, een spannend tafereel.
Artistieke uitwisseling
Het tikken op de toetsen liep soms gelijk op, en soms juist niet, met de twee metronomen die Roos Breeuwer al meegenomen had voor haar kunstproject een week eerder. Het toonde een spontane manier van artistieke uitwisseling die zich bij Perron Oost vaker manifesteert.
Improvisatie
Wat zich op het perron voltrok, stond al snel los van de gebeurtenissen van alledag. Op zoek gaan naar ‘onze eigen mythes’, dat had Sayaka zich voorgenomen. Met de trein had ze heel Europa doorgereisd, het spoor teruggevolgd. De performance startte vloeiend, van testmoment naar echt optreden. We have started indeed… And the sky… Floating in the air… Ze deelde bellenblaas uit, zeepbellen vormden zich in de lucht, zweefden vrolijk omhoog, spatten ongemerkt uiteen, nieuwe bellen volgden.
Indrukwekkende installatie
De metronomen tikten, alsof ze samen op tijdreis waren. Midden tussen een indrukwekkende installatie van geluidsapparatuur zat Hideto. Hij werkte behendig met alle knopjes, maar nam net zo makkelijk een speelgoedmondharmonica ter hand. Spelend op een mini-piano, een mondharmonica, ter plekke gemaakte opnames herhalend, begeleidde hij beeld en tekst van Sayaka. Belletjes. Kort geklingel. Raspende geluiden. Papier verscheurde voor een microfoon.
Op het perron zat het publiek ontspannen en nieuwsgierig erbij, genietend van het avontuur voor oor en oog.
Vloeiend
Via de projector zagen de aanwezigen bewegende beelden, veelal gefilmd vanuit een trein. Velden bijvoorbeeld. Maar ook bomen. Bloemen. Bergen. Wolkenluchten. Dat alles afgewisseld met de Triumph-typemachine die ter plekke teksten tevoorschijn bracht, live vertoond op het grote scherm erboven.
Sayaka typte en las. In het Engels en in het Japans. Hoe lang had het eigenlijk geduurd, de reis, de performance? Haar stem klonk zacht en lieflijk. No beginning… No end... Een brommer racede voorbij, een hond blafte, in de verte floot op een balkon een exotische vogel.
De live geluiden van Amsterdam Oost vermengden zich met de klanken van het artistieke reisverslag. De laatste zon van de avond legde een felle gloed over de platanen op het perron. Het werd stil.
Alleen van hoog boven kwam het gesuis van een vliegtuig. De microfoon ving de adem van Sayaka die zachtjes verder las. Steeds minder woorden, steeds langzamer. It’s just a sequence… Moments…
Tekst en foto’s: Ilona Verhoeven
Hieronder een Japanse muziekvideo met beeld door Sayaka Motani:
